„Dobre prawo dające poczucie sprawiedliwości nie może pobłażać sprawcom najcięższych zbrodni. Kary muszą być adekwatne do winy. Muszą skutecznie odstraszać przestępców, a nie utwierdzać ich w poczuciu bezkarności”. Tak twierdzi Minister Sprawiedliwości i temu ma służyć gruntowna reforma Kodeksu Karnego, przygotowana w Ministerstwie Sprawiedliwości, a przyjęta 8 lutego 2022 r. przez rząd.
– Reforma Kodeksu Karnego kończy z filozofią, że najbardziej zwyrodniałych przestępców należy wyłącznie resocjalizować. Kary muszą być i nieuchronne i surowe. Zwłaszcza za najcięższe zbrodnie przeciwko życiu i zdrowiu. Trzeba odizolować najbardziej niebezpiecznych bandytów od społeczeństwa. Tu państwo musi pokazać żelazną rękę – powiedział Minister Sprawiedliwości, Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro podczas konferencji prasowej.
Minister podkreślił, że to ofiara przestępstwa jest najważniejsza.
– Liczy się jej poczucie bezpieczeństwa i przekonanie, że sprawiedliwości stało się zadość. Nie chodzi tylko o zadośćuczynienie za krzywdę. Właśnie dlatego wprowadzamy bezwzględne dożywocie. W zakładach karnych nadal zbyt dużo jest osób, które popełniły morderstwo, a po wyjściu na wolność dopuściły się kolejnej takiej zbrodni – zaznaczył.
Kary muszą odstraszać
Ministerstwo Sprawiedliwości ponawia propozycję zaostrzenia kar dla pedofilów i sprawców innych groźnych przestępstw. Istnieje kategoria sprawców niepoprawnych, mających skłonności do działań agresywnych i brutalnych, dla których jedynym skutecznym remedium jest ich izolacja, czasami do końca życia.
Dziś sądy w Polsce zbyt często skazują brutalnych przestępców na rażąco niskie kary, niewspółmierne do popełnionych zbrodni, a często niższe od kar wymierzanych za te same czyny w innych krajach Unii Europejskiej.
W 2021 roku blisko 23 proc. skazanych za zabójstwo dostało karę do 8 lat pozbawienia wolności, natomiast 59 proc. – do 15 lat. 44 proc. skazanych za zgwałcenie usłyszało wyrok do 3 lat więzienia. 31 proc. skazanych za obrót narkotykami otrzymało kary do 3 lat więzienia. Ponadto 44 proc. skazanych na więzienie dostaje wyrok w zawieszeniu, a blisko 40 proc. więźniów zwolnionych przed terminem, według danych z ostatnich lat, wraca na wolności do popełniania przestępstw.
Gruntowna reforma Kodeksu Karnego przewiduje m.in. podniesienie górnej granicy terminowej kary pozbawienia wolności z 15 do 30 lat, likwidację osobnej kary 25 lat więzienia, wprowadzenie bezwzględnego dożywocia, konfiskatę aut pijanym kierowcom, nowe typy przestępstw i podwyższenie kar za przyjmowanie łapówek.
W zreformowanym Kodeksie karnym znajdą się ustawowe, bardziej konkretne niż obecnie, wskazówki dla sądu, co brać pod uwagę przy wymierzaniu kary jako okoliczność łagodzącą (np. naprawienie szkody czy dobrowolne ujawnienie przestępstwa), a co jako obciążającą (np. uprzednia karalność, wykorzystanie bezradności ofiary, jej niepełnosprawności, choroby lub podeszłego wieku, a także szczególne okrucieństwo). Dziś te ustawowe wskazówki są bardzo ogólne.
Elastyczny wymiar kar
Zmiany dadzą sądom możliwość orzekania zgodnie z poczuciem sprawiedliwości i współmiernie do ciężaru winy. Obecnie sędziowie dysponują ograniczonym zakresem kar za najpoważniejsze przestępstwa. Możliwe jest orzekanie kar do 15 lat pozbawienia wolności, osobnej kary 25 lat więzienia i dożywotniego pozbawienia wolności. Nie mogą więc wymierzyć np. kary 18 czy 27 lat więzienia, nawet gdyby była ona odpowiednia.
W praktyce często decydują się na niższe wyroki – np. 15 zamiast 25 lat więzienia – ze względu na obawę, że wyższą karę podważy sąd odwoławczy. Przestępcy zaś wychodzą na wolność jeszcze wcześniej w ramach warunkowego zwolnienia. Odbyta w rzeczywistości kara nie spełnia więc swojej funkcji prewencyjnej i sprawiedliwościowej, w szczególności dlatego, że nie pozwala na wystarczająco długo odizolować niebezpiecznego przestępcy od społeczeństwa.
Zmiany zakładają likwidację osobnej kary 25 lat więzienia i wprowadzenie elastycznego wymiaru kar – do 30 lat pozbawienia wolności oraz dożywocia. Dla przykładu:
| PRZESTĘPSTWO | OBECNY WYMIAR KARY | WYMIAR KARY PO REFORMIE |
| zabójstwo | od 8 do 15 lat więzienia, 25 lat więzienia albo dożywocie | od 10 do 30 lat więzienia albo dożywocie |
| spowodowanie ciężkiego uszkodzenia ciała ze skutkiem śmiertelnym | od 5 do 15 lat więzienia, 25 lat więzienia albo dożywocie | od 5 do 30 lat więzienia albo dożywocie |
| porwanie dla okupu połączone ze szczególnym udręczeniem | od 5 do 15 lat albo 25 lat więzienia | od 5 do 25 lat więzienia |
| fałszerstwo pieniędzy | od 5 do 15 lat albo 25 lat więzienia | od 5 do 25 lat więzienia |
