Baszta Prochowa i Miejskie Mury Obronne

Baszta Prochowa została wzniesiona w drugiej połowie X wieku. Jej pierwotnym celem było zabezpieczanie portowe nabrzeża Regi, nad którym ją zbudowano. Budowla była połączona bezpośrednio z murami obronnymi miasta oraz dwiema Bramami: Wysoką i Kamienną.

 

Spełniała też rolę wieży strzeleckiej i obserwacyjnej a jej obecna nazwa wzięła się od tego, że składowano tu na dolnych kondygnacjach proch strzelniczy. Druga baszta obronna po stronie południowej nie zachowała się, została zniszczona po wielkiej powodzi.

Baszta prochowa w Gryficach
Baszta Prochowa w Gryficach

Obecnie do wnętrza baszty można dostać się za pomocą drewnianego podestu i kamiennych schodów. Wieża posiada liczne okna, które doświetlają wnętrze baszty.

Zaraz po II wojnie światowej, wieża wykorzystywana była przez harcerzy, jako miejsce spotkań i zbiorek. Od lat 60-tych obiekt nie był użytkowany i niszczał. W 2007r., w ramach II etapu rewitalizacji zabytków dziedzictwa kulturowego, baszta została przebudowana. Wykonano drewniane wejście do wieży, wymieniono drewniana stolarkę w wewnętrznej części baszty na metalową, podniesiono zadaszenie. Wykonano także balkon widokowy służący nie tylko mieszkańcom, ale przede wszystkim licznym turystom, którzy mogą zobaczyć szeroką panoramę miasta. Z baszty doskonale widoczny jest park miejski, most nad rzeką Regą, nowo zbudowany Park Japoński oraz wieże kościołów.

Mury obronne w Gryficach są kolejnym elementem średniowiecznej fortyfikacji miasta, oprócz Baszty Prochowej, Bramy Wysokiej i Bramy Kamiennej.

Mury ceglano-kamienne, przy ulicy Górskiej i przy Bramie Wysokiej, powstały na miejscu starszej palisady ziemno–drewnianej. Najpierw powstały mury od południa i zachodu. Wybudowano je w linii owalnej i wyznaczały granice miasta. Mury obronne łączyły większość obiektów fortyfikacyjnych, tj. bramy: Wysoką, Kamienną i nieistniejącą już Bramę Reską oraz baszty obronne: Prochową i nieistniejącą Młyńską i Mostową. W ciągu murów istniały tzw. furty (bramy) wodne zapewniające dostęp do portu na Redze.

W połowie XVII wieku obwarowania, w tym część Bramy Wysokiej, oraz większość domów, zniszczyły dwa wielkie pożary. Po tym wydarzeniu rozebrano górne części murów i wykorzystano je na odbudowanie miasta z ruin. Jeszcze pod koniec XVIII wieku istniało szczelne obwarowanie murów z bramami i furtami. Część murów została zabudowana domami. Stanowiły one ich tylną ścianę.

Wnętrze gryfickiej baszty
Wnętrze gryfickiej baszty

Domy budowano także poza obrębem murów. Były to głównie zabudowania gospodarskie powstającej warstwy mieszczan. Z czasem zaczęto budować domy mieszkalne. Ich właściciele byli zwalniani przez władcę z podatków. Powstało wówczas przedmieście, tzw. Kamieńskie i Trzygłowskie. O ich zamożności świadczyły dachy kryte dachówką oraz obszerne budynki gospodarcze.

Podczas wojen napoleońskich wykorzystywano jeszcze obwarowania Gryfic, okoliczne bagna i naturalny bieg Regi, do obrony przed wojskami francuskimi.

Zmiany taktyki wojennej, sprawiły, że obwarowanie miasta stało się zbyteczne, a mury zaczęto rozbierać. Do Bramy Wysokiej dostawiono domy, w tym poborców podatkowych. Do Bramy Kamiennej dostawiono przejście dla pieszych, by nie tamować ruchu w kierunku Trzebiatowa i Kołobrzegu.

W XIX wieku rozebrano Bramę Reską, która uległa zniszczeniu podczas powodzi, zniknęły całkowicie mury w części zachodniej. Splantowano (wyrównano) wały obronne, zasypano bagna tak, by tworzyły nowe tereny pod rozbudowę miasta. Przedłużono ulice i poprowadzono je równolegle do ulicy Wałowej.

Od połowy XIX wieku zaczęto budować okazałe gmachy bogatych mieszczan na zewnątrz obwarowań miejskich. Bramy traktowano jako wjazd do miasta.

Do zniszczenia resztek zachowanych murów, np. przy ulicy Wałowej, doszło podczas wojen światowych. Po II Wojnie Światowej miasto zostało w dużej części spalone przez wojska radzieckie. Mury ponownie stały się materiałem budowlanym do odbudowy miasta.

W 2015 roku wykonano rewaloryzację i zabezpieczenie techniczne pozostałości murów obronnych. Zostały również zagospodarowane uliczki wzdłuż muru, na których wyłożono nawierzchnię z kostki granitowej.

Fragment odnowionych murów obronnych w Gryficach
Fragment odnowionych murów obronnych w Gryficach

Nowe oblicze murów, wyeksponowanie ich poprzez podniesienie, sprawia, że mury są częstym miejscem spacerów Gryficzan i przyjezdnych turystów. Ich położenie blisko miejskiego parku i z dala od ruchu ulicznego naturalnie wyznacza przyjemną ścieżkę spacerową, którą nie sposób pominąć zwiedzając zabytkowe bramy miasta.