Jednostki samorządu terytorialnego do 2 września br. roku powinny zmienić nazwy ulic na takie, by były zgodne z założeniami IPN-u oraz ustawy o zakazie propagowania komunizmu. Czy wszystkie gminy naszego powiatu dokonały stosownych zmian? Niestety nie…
Jak wiadomo, ustawa z dnia 01.04.2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki wywołała w całej Polsce wiele kontrowersji. Poruszyła swoisty temat tabu, do którego niektórzy nie chcieli przykładać ręki. Czy to z pewnego sentymentu, czy też pewnej obawy. Teraz już nie mieli wyboru. Musieli działać. Inaczej… Wojewoda mógłby wydać zarządzenie zastępcze, które np. zmieniałoby nazwę ulicy na „prawidłową”. I jak wiemy, tak właśnie w Polsce zaczęło się dziać… Choć niektóre gminy zmieniały nazwy, niektóre prowadziły konsultacje w tych sprawach, niektóre zmieniały uzasadnienia do istniejących nazw. Oczywiście, było to też dobre zagranie i w wielu przypadkach sprawdziło się. A jak to wygląda w naszym powiecie? Zacznijmy od samej treści ustawy:
USTAWA
z dnia 1 kwietnia 2016 r.
o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomnikiRozdział 1
Zakaz propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznejArt. 1. 1.
Nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, w tym dróg, ulic, mostów i placów, nadawane przez jednostki samorządu terytorialnego nie mogą upamiętniać osób, organizacji, wydarzeń lub dat symbolizujących komunizm lub inny ustrój totalitarny, ani w inny sposób takiego ustroju propagować.
2. Za propagujące komunizm uważa się także nazwy odwołujące się do osób, organizacji, wydarzeń lub dat symbolizujących represyjny, autorytarny i niesuwerenny system władzy w Polsce w latach 1944–1989.
3. Za jednostki organizacyjne uważa się w szczególności szkoły i ich zespoły, przedszkola, szpitale, placówki opiekuńczo-wychowawcze, instytucje kultury oraz instytucje społeczne.[…]
Rozdział 2
Zakaz propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez pomniki
Art. 5a. 1. Pomniki nie mogą upamiętniać osób, organizacji, wydarzeń lub dat symbolizujących komunizm lub inny ustrój totalitarny, ani w inny sposób takiego ustroju propagować. Przepis art. 1 ust. 2 stosuje się.
2. Przez pomniki rozumie się również kopce, obeliski, kolumny, rzeźby, posągi, popiersia, kamienie pamiątkowe, płyty i tablice pamiątkowe, napisy i znaki.
3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do pomników:
1) niewystawionych na widok publiczny;
2) znajdujących się na terenie cmentarzy albo innych miejsc spoczynku;
3) wystawionych na widok publiczny w ramach działalności artystycznej, edukacyjnej, kolekcjonerskiej, naukowej lub o podobnym charakterze, w celu innym niż propagowanie ustroju totalitarnego;
4) wpisanych – samodzielnie albo jako część większej całości – do rejestru zabytków.
Aby łatwiej spełniało się zalecenia ustawy, Instytut Pamięci Narodowej przygotował otwartą listę ponad 100 nazw ulic, które należy zmienić, by spełniać jej wymogi. Kolejne ulice to te, które należy zmienić, gdy ich nazwa nie stanowi problemu, ale wszystko jest zależne od uzasadnienia jej przyjętego. Przykładem takiej nazwy może być ulica Obrońców Pokoju lub Pionierów. Wszystko w tym wypadku zależy od uzasadnienia.
Gmina Brojce
W wykazie ulic prowadzonego przez Główny Urząd Statystyczny również nie znajdziemy ulic propagujących komunizm. Wiadomo, w końcu to gmina o typowym wiejskim charakterze- znajdziemy tu za to kolonie. Popularna Kolonia 3, Kolonia 6 lub inne- nie są spotykane w innych gminach. Taka ciekawostka godna uwagi.
Na skraju parku miejskiego, w centrum głównej miejscowości gminy znajdziemy jednak… Głaz będący kamieniem pamiątkowym z umieszczoną na nim tablicą „Wyzwolicielom Ziemi Brojeckiej 1945 r.”, który został postawiony przez społeczność gminy w 1984 r. I tu już mamy problem. W końcu żadna z miejscowości naszego powiatu nie mogła być wyzwolona… By tak stało się, musiałaby być wpierw zniewolona przez kogoś- w domyśle państwo niemieckie. Powiedzmy to sobie jasno- po raz pierwszy nasze ziemie zostały włączone do Polski w 1945 roku. Nigdy wcześniej nie były częścią Państwa Polskiego. Choćby chciało się powiedzieć, że były pod panowaniem Piastów, to niestety. Mieszkająca tu ludność nigdy Piastami nie była, a uważała się za Pomorzan. I tak było nawet przez wiele wieków niemieckiego panowania… A docierające w 1945 roku wojska sowieckie nie tylko zajmowały te miejscowości, ale też plądrowały je, podpalały i gwałciły ich mieszkańców.
Gmina Rewal
Tu problemów nie było- żadna z ulic nie znajduje się w wykazie ulic wypełniających normę artykułu 1 przytoczonej ustawy.
W Niechorzu jednak do niedawna znaleźlibyśmy… Jeden z głazów głoszących komunistyczne treści. Do niedawna. I tu należą się wielkie słowa uznania dla Sołectwa Niechorze. Korzystając ze środków otrzymanych w Grancie Sołeckim Województwa Zachodniopomorskiego oraz darowizn osób prywatnych i firm, odnowili oni swój głaz, a jednocześnie… Doprowadzili go do stanu zgodnego z nową ustawą. Czapki z głów!
POPRZEDNI NAPIS NA PŁYCIE GŁAZU:
„W dniu 12 marca 1945 r. bohaterskie jednostki 7 Korpusu Kawalerii Gwardii Armii Radzieckiej współdziałając z 2 Dywizją Piechoty i 13 Pułk. Art. Pancernej I Armii LWP po krwawych bojach wyzwoliły miasto Niechorze. Dla chwały oręża Armii Czerwonej i Ludowego Wojska Polskiego w 27 rocznicę wyzwolenia Niechorza” Byliśmy – Jesteśmy – Będziemy”NOWY NAPIS UMIESZCZONY NA GŁAZIE:
„Nasze miejsce na ziemi wyznacza los,
Dzieje tworzymy sami,
Pamięć o nas jest w sercach innych.
W hołdzie
Wszystkim niechorskim osadnikom.Niechorze 2017”
Gmina Karnice
Tu znajduje się ulica nie zakazana, ale raczej stojąca w sprzeczności z nowymi przepisami. Ulica 11 marca. Którego roku? 1945 najpewniej. Co wtedy stało się w Karnicach? Czyżbyśmy mieli kolejne „wyzwolenie”? Wszystko na to wskazuje. Rada Gminy jednak nic z tym nie uczyniła- choćby uzasadnienie do uchwały przydałoby się nowe napisać. Tylko jakie święto obchodzimy 11 marca? Obyśmy nie odnosili się do zdobycia miasta przez 3 Armię 1 Frontu Białoruskiego. Już lepsze byłoby uzasadnienie tej daty Dniem Sołtysa, który jest obchodzony przez coraz większą liczbę gmin właśnie w tym dniu…
A na dokładkę… By wszystko było spójne, to mamy jeszcze pomnik! Nie byle jaki, bowiem tym razem postawiony ku czci wyzwolicieli „tych ziem w 40 rocznicę powstania LWP”. Czy ktoś go w ogóle zauważył?
Gmina Płoty
Widząc co się w Polsce dzieje, Burmistrz Maliński wraz z radnymi gminnymi poszli po rozum do głowy i… Ulicę I Armii Wojska Polskiego zmienili na ulicę Wojska Polskiego. Choć po terminie, to dobrze, że w ogóle- zmiana nastąpiła 17 listopada br. A na dokładkę… Przydałoby się, by i Pomnik Braterstwa Broni, lub też Przyjaźni Polsko-Radzieckiej odnowić, napis zmienić? Chociaż… Może pozostawmy to kwestii czasu? Litery na nim coraz mniej wyraźne, a organizowane obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych chyba stanowią swoisty chichot losu. A może już niebawem ujrzymy pomnik ku czci Niezłomnych?
Gmina Trzebiatów
Czas na kolejną gminę, która zdecydowane kroki podjęła zawczasu. Radni Gminy Trzebiatów już pod koniec lutego br. podjęli stosowną uchwałę i zmienili nazwy trzech ulic:
Ale, żeby nie było tak bardzo idealnie… Mamy jeszcze w Trzebiatowie ulicę 8 Marca. Czyżby na cześć Dnia Kobiet? Oby tak było…
Pomników do dekomunizacji brak. Ale… Kto i co chce jednoczyć na placu Zjednoczenia?
Gmina Gryfice
Ostatnia z gmin, która nam pozostała, to gmina Gryfice. Choć jeszcze kilka miesięcy temu Burmistrz Gryfic zarzekał się, że nie ma tu ulic do dekomunizacji, zgodnie z projektami uchwał przedłożonymi na jutrzejszą sesję Rady Miejskiej… Stwierdza, że ulic brak, ale jednak uzasadnienia do nich przyda się zmienić. Z jedną z nich nie było większych problemów- to tradycyjny Adam Rapacki. Już nie komunista-ekonomista, a wybitny kompozytor-śpiewak zmarły w 1935 roku. W przypadku przyjęcia przez Radę Miejską tej uchwały, Gryficki Dom Kultury powinien zrobić koncert ku czci znanego Rapackiego- by stał się on bardziej znany w naszym regionie…
Druga ulica jest o wiele ciekawsza. To ulica 6 Marca. I tu projekt zmiany uzasadnienia jej nazwy jest lekko mówiąc śmieszny. Chciałoby się rzec, że to jednak nie jest prawda… Przeczytajcie sami.
Czyli? Gryfice nie były jednak wyzwolone przez Armię Czerwoną! Ale jednak powróciły do polskości… I w ten sposób wszystko nam się łączy. W końcu Greiffenberg to polskie miasto pod niemiecką okupacją, ale na szczęście po wielkich i ciężkich bojach zostały zdobyte niczym najcięższe twierdze. Jedynie sarkazm może tą sytuację uratować… Bowiem z tego faktu, to już płakać nawet się odechciewa…
Ale przecież… W Gryficach centralnym placem jest… Plac Zwycięstwa! Więc czego my się domagamy? Kto i kiedy zwyciężył? Wiele może powiedzieć nam geneza obecnego obelisku… A właściwie jego postaci sprzed „modernizacji”. Wyższy trzy razy od obecnego, stojący w samym centrum placu, z czerwoną gwiazdą na górze (a później z Orłem Białym spod którego ślady gwiazdy przebijały). Teraz jakby na uboczu, pomniejszony, obłożony styropianem i drogimi kamieniami… Połyskuje i… głosi:
Pamięci wszystkich, którzy przyczynili się do zwycięstwa i polskości Ziemi Gryfickiej. Społeczeństwo
I co o tym sądzić? W końcu na pewno nie dotyczy on wydarzeń marca 1945 roku. Na pewno… Chciałoby się, by tak właśnie było. Choć prawda jest inna i dobrze wiemy dlaczego ten pomnik z podobnym napisałem stał (i stoi) w Gryficach. Czy z nim coś zrobimy? Czas pokaże.
Jak widać, wiele zostało w naszym powiecie zrobione. Ale i wiele pozostało w tej kwestii. Co dalej? Oby tylko gryficki pomnik nie stał się prawdą. Komunizmem przebranym w „nowe szaty”…
