Wiele osób wierzy, że suplementacja wapniem łagodzi objawy alergii. Pojawia się jednak coraz więcej faktów obalających tę tezę. Czy rzeczywiście preparaty zawierające wapń pomagają leczyć alergie? A może są szkodliwe?
Czym jest wapń?
Na początek kilka słów o tym pierwiastku chemicznym z grupy berylowców. Wapń (Ca, łac. calcium) został odkryty przez brytyjskiego chemika i fizyka Humphry’ego Davy’ego w 1808 roku. Dziś wiemy, że wapń stanowi podstawowy, najważniejszy składnik budulcowy kości i zębów. Zdecydowana większość (99 proc.) wapnia w organizmie człowieka występuje w kościach pod postacią długich kryształów o nazwie hydroksyapatyt. Pozostała część wapnia (1 proc.) znajduje się w płynach śródkomórkowych i pozakomórkowych oraz uczestniczy m.in. w pracy nerwów i mięśni, bierze udział w procesach krzepnięcia krwi, czy aktywuje działanie wielu enzymów. Wapń ma także swój wkład w proces glikogenolizy, kiedy dochodzi do rozkładu glikogenu do glukozy, co pozwala na szybkie dostarczenie energii do organizmu.
W jakich produktach znajdziemy wapń?
Najlepszym źródłem wapnia jest żywność, przede wszystkim mleko i jego przetwory (zwłaszcza ser żółty), a także m.in. soja, tofu, fasola, jarmuż, szprotki, sardynki, figi, nasiona słonecznika, migdały, mak, czy natka pietruszki. Nasz organizm wchłania ten cenny mikroelement z diety w ok. 30 proc., przy czym wielkość ta zależy od tego, z czym go łączymy. Szczególnie ważny jest stosunek ilości wapnia do fosforu, który powinien wynosić 1:1. Duża ilość fosforanów upośledza wchłanianie wapnia i witaminy D, co przyczynia się do wzrostu syntezy parathormonu (PTH) i zwiększenia procesu resorpcji, czyli stopniowego zmniejszania się ilości tkanki kostnej.
Wapń a alergia
Wapń jest więc ważnym składnikiem zbilansowanej diety. Pierwiastek ten odgrywa główną rolę w układzie podporowym człowieka. Jego odpowiednia ilość przeciwdziała demineralizacji kości i pomaga zapobiegać osteoporozie, ponieważ wapń „usztywnia kości”. Mikroelement uczestniczy też w wielu procesach życiowych jako czynnik sygnalizacyjny procesy metaboliczne wewnątrz- i zewnątrzkomórkowe. Skąd więc wzięła się opinia o pozytywnym wpływie wapnia na alergię? Przytoczę kilka przykładów.
„Uszczelnianie naczyń” zmniejsza uwalnianie histaminy?
W latach 60-80-tych w środowisku medycznym pojawiały się opinie o pozytywnym wpływie wapnia na alergie. Twierdzono, że zmniejszenie przepuszczalności naczyń krwionośnych w wyniku podania wapnia spowoduje obniżenie lub zahamowanie nagłego uwalniania histaminy do tkanek organizmu za pośrednictwem naczyń krwionośnych, a tym samym złagodzi objawy alergii. W skrócie, im szczelniejsze naczynia krwionośne, tym mniejsze miało być uwalnianie histaminy.
Siła japońskiej diety?
Kolejnym dowodem przemawiającym za pozytywnym oddziaływaniem wapnia na choroby alergiczne miały być wyniki prac japońskich naukowców. Badania te wykazały wpływ tradycyjnej japońskiej diety, obfitującej w wodorosty, warzywa i owoce zwierające dużą ilość błonnika, przeciwutleniaczy i minerałów (właśnie wapnia, a także fosforu) na zmniejszone występowanie alergicznego nieżytu nosa.
Więcej pytań niż odpowiedzi
W jednym z badań, wykorzystującym placebo, podwójnie ślepą próbę oraz badanie krzyżowe, uzyskano wyniki pokazujące, że 1000 mg wapnia podanego doustnie, znacząco zmniejsza indukowany alergenem obrzęk błony śluzowej nosa. Przy czym inne objawy alergii, takie jak nadmierne wydzielanie śluzu, czy kichanie, nie zostały zredukowane. Czy więc badania te faktycznie potwierdziły, że wapń wspiera leczenie alergii? Czy wręcz odwrotnie, zanegowały tę hipotezę?
Może zadziałała siła przyzwyczajenia?
A może stosowanie wapnia jako remedium na alergię jest typowo polską specyfiką? W latach 70-tych produkowano w Polsce lek w postaci musujących tabletek Thenalidin Calcium. W skład tego leku wchodziły: lek przeciwhistaminowy 1-szej generacji – tenalidyna i mleczan wapnia. Gdy stwierdzono, że telanidyna, częściej niż inne leki przeciwhistaminowe może wywoływać uszkodzenie szpiku, substancję wycofano. Natomiast producent zaczął sprzedawać sam mleczan wapnia (Calcium Polfa) w tym samym opakowaniu.
Alergia na mleko krowie i AZS
Faktem jest, że niedobór wapnia w diecie, szczególnie u dzieci nie tolerujących mleka krowiego, może zwiększać prawdopodobieństwo zachorowania na choroby alergiczne: astmę i atopowe zapalenie skóry. Być może związek ten dodatkowo wzmacnia mit o pozytywnym oddziaływaniu wapnia w leczeniu alergii.
Coraz więcej krytycyzmu wobec stosowania wapnia w leczeniu alergii
Obecnie nie ma wyników badań jednoznacznie potwierdzających skuteczność wapnia jako leku na alergię. Podawanie preparatów wapnia w terapii chorób alergicznych nie jest leczeniem rekomendowanym. Prof. Dr. Thomas Fuchs z Uniwersytetu w Getyndze twierdzi, że „przez jakiś czas wapń był traktowany jako lek ratunkowy, który należy podawać dożylnie w reakcji alergicznej lub wstrząsie alergicznym. Powinno to być jednak całkowicie zaniechane. W takiej sytuacji, gdy wystąpi błąd, pojawia się nawet ryzyko, że pacjent umrze. Stosowanie wapnia jest zatem całkowicie nieaktualne, zwłaszcza że wapń nie ma działania antyalergicznego.”
Nie zaleca się podawania wapnia w celu leczenia chorób alergicznych ani długofalowo, ani doraźnie. Suplementy wapnia nie są zdolne do hamowania reakcji alergicznych powstałych w wyniku ekspozycji na pyłki roślin, jad owadów lub składniki pokarmowe. Reakcji alergicznych oczu, nosa lub oskrzeli nie można też złagodzić przez podawanie wapnia.
Wg dr Grażyny Durskiej, alergologa ze Szczecina, farmaceutykami o udowodnionym działaniu, zalecanymi w leczeniu chorób alergicznych, są leki antyhistaminowe drugiej generacji, takie jak cetyryzyna, lewocetyryzyna, loratadyna, desloratadyna, azelastyna, feksofenadyna, rupatydyna, czy bilakstyna. Leki te mogą być stosowane zarówno doraźnie, jak i przez dłuższy czas. Wyróżniają się skutecznością terapeutyczną oraz dużym profilem bezpieczeństwa.
Nadmiar wapnia szkodliwy
Co więcej, nadmiar wapnia w organizmie może zwiększyć ryzyko zachorowania na choroby układu choroby układu sercowo-naczyniowego. Według badań opublikowanych w 2011 roku w czasopiśmie „Lancet”, wśród osób, które przyjmowały 500 mg wapnia na dobę, ryzyko zawału serca zwiększyło się o 24-27 procent. Natomiast w czasopiśmie „Heart” opublikowano wyniki metaanalizy przeprowadzonej wśród 2400 osób w wieku od 35 do 64 lat. Raport ujawnia, że u osób zażywających suplementy wapnia, ryzyko zawału serca wzrosło nawet o 86 procent.
mgr farmacji Kazimierz Łaszewski
Źródła:
Prof. dr hab. n. farm. Regina Olędzka Substancje wspomagające organizm chorych na astmę
http://www.pharmazeutische-zeitung.de/index.php?id=41064
“Reduction of reactivity to allergic rhinitis with intravenous administration of calcium. Clinical-experimental study on the effect of changes of local airway resistance after nasal allergen provocation”
http://www.leki-i-fakty.pl/nod/1
“Influence of oral calcium medication on nasal resistance in the nasal allergen provocation test.”
http://www.blog.endokrynologia.net
Schöpf E., Czech W., Mueller J., Allergiebehandlung mit Calcium? Fragen aus der Praxis; MMP, 1996; 19. Jg., Heft 2, 56.
http://wirksam-oder-unwirksam.blogspot.com/2011/08/hilft-calcium-bei-allergien.html
http://alergie.mp.pl.lista/show.html?id=89720
